Co obejmują i gdzie można wykonać pracownicze badania lekarskie?

Zlecanie wykonania badań lekarskich pracowników firmy to obowiązek każdego pracodawcy. Kodeks pracy (art. 229 §4) stanowi, że pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, które stwierdza brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku pracy.
Pracownicze badania lekarskie można podzielić na kilka grup.

Grupy badań lekarskich

Badania wstępne – badaniom wstępnym podlegają osoby przyjmowane do pracy. Zwolnieni są z nich jedynie pracownicy ponownie przyjmowani przez tego samego pracodawcę bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym samym pracodawcą.
Inna grupa to badania okresowe – badaniom okresowym podlegają wszyscy pracownicy. Jak często są przeprowadzane? Ustala to lekarz biorąc pod uwagę stan zdrowia pracownika oraz warunki pracy charakterystyczne dla zajmowanego stanowiska pracy, danego zawodu lub środowiska pracy.
Natomiast badania kontrolne to badania przeprowadzane w sytuacji, gdy pracownik był niezdolny do pracy przez okres dłuższy niż 30 dni.
Okresowe i kontrolne badania lekarskie powinny być przeprowadzane w miarę możliwości w godzinach pracy. Ostatnia grupa to badania końcowe, przeprowadzane na wniosek pracownika, który pracował w warunkach narażenia na działanie substancji trujących i czynników rakotwórczych.

Gdzie można wykonać pracownicze badania lekarskie?

Wstępne badania lekarskie do pracy musi wykonać każda osoba rozpoczynająca pracę w oparciu o umowę o pracę, dlatego otrzymuje ona od pracodawcy skierowanie na badania lekarskie, w których określone jest stanowisko pracy oraz związane z nim zagrożenia na danym stanowisku pracy. Na podstawie tych danych lekarz medycyny pracy określa zestaw koniecznych do wykonania badań. Badania wstępne do pracy przeprowadzone muszą być przed przyjęciem pracownika do pracy, zatem wykonywane są poza czasem pracy (badania okresowe mogą być wykonane podczas godzin pracy). Po przeprowadzeniu badań, lekarz medycyny pracy wydaje pracownikowi orzeczenie o zdolności (lub niezdolności) do pracy, które musi być przechowywane przez pracodawcę.

Badania lekarskie wstępne do pracy wykonuje się zazwyczaj w ośrodku wskazanym przez pracodawcę, ponieważ to on ma nawiązaną umowę z zakładem medycyny pracy (wtedy pracownik nie ponosi żadnych kosztów badań). Jeśli pracodawca nie ma umowy z określonym ośrodkiem medycznym, pracownik może wykonać badania wstępne w dowolnym ośrodku medycznym z uprawnieniami medycyny pracy i za nie zapłacić – wówczas pracodawca zwraca mu koszt tych badań. Odpowiedniego lekarza można znaleźć również na rożnych portalach internetowych skupiających lekarzy każdej specjalizacji (np. tutaj: http://spislekarzy.pl). Badania muszą zostać wykonywane przez lekarzy medycyny pracy o kwalifikacjach określonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich (zgodnie z Kodeksem pracy).

Badania okresowe, wstępne i kontrolne pracowników oraz inne świadczenia zdrowotne są często wykonywane na podstawie pisemnej umowy zawartej przez pracodawcę z podstawową jednostką służby medycyny pracy. Zawieranie takich umów ma na celu kontrolę wypełniania przez pracodawców obowiązku zapewnienia pracownikom profilaktycznej ochrony zdrowia jak również przechowywanie dokumentacji medycznej pracowników w jednym miejscu na wypadek kontroli. Pracownicy nie powinni być zatem kierowani do innych jednostek niż te, z którymi pracodawca ma zawartą umowę.

Zmiany od 1 kwietnia 2015

Warto wspomnieć, że od 1 kwietnia 2015 r. przepis art. 229 K. p. (Kodeksu pracy) dotyczący kierowania pracowników na badania profilaktyczne uległ zmianie. Od 1 kwietnia 2015 roku badania te nie będą konieczne, jeśli pracownik dostarczy z poprzedniego zakładu pracy ważne orzeczenie lekarskie wydane w następstwie przeprowadzenia badań profilaktycznych. Oczywiście, warunkiem koniecznym uznania tego orzeczenia u nowego pracodawcy będzie ustalenie, że dotyczy ono pracy w takich samych warunkach jak oferowane w nowym miejscu pracy. Możliwość uchylenia się od konieczności skierowania pracownika na badania wstępne będzie z pewnością korzystna dla pracodawców, ponieważ to oni pokrywają koszty badań lekarskich.